Begrotingsdebat is eerste test van veerkracht voor fragiele coalitie

Het tweedaagse begrotingsdebat waarmee het Nederlandse parlementaire jaar begint, zal naar verwachting nog turbulenter zijn dan normaal. De nieuwe regering krijgt namelijk kritiek van zowel de oppositie als de eigen gelederen.

De aanloop naar Prinsjesdag, de feestelijke opening van het parlement, werd gedomineerd door ruzies tussen de coalitiepartijen over belangrijke thema's als migratie en landbouw, terwijl de linkse oppositie zich uitsprak tegen de voorgestelde bezuinigingen op onderwijs en cultuur.

Nadat fractievoorzitter Pieter Omtzigt van de centrumrechtse partij NSC zich terugtrok vanwege overwerk, kwam zijn opvolgster Nicolien van Vroonhoven direct in opstand. Ze zei dat haar partij de migratieplannen van het kabinet niet zou steunen als de Raad van State deze niet goedkeurde.

Geert Wilders, leider van de extreemrechtse PVV, riep Van Vroonhoven op om “nog eens goed na te denken” over de “enorme asielcrisis die niet opgelost wordt door voortijdig af te haken”. Dilan Yesilgöz van de VVD zei dat haar partij “niet van tevoren wil speculeren over wat er mogelijk is.”

Beide partijen, inclusief de NSC, maken deel uit van de coalitie die de regering vormt, maar in tegenstelling tot voorgaande jaren zitten hun leiders niet aan de kabinetstafel.

Omtzigt stelde dat het op afstand houden van de ministers ten opzichte van de fracties de Kamerleden meer vrijheid zou geven om de plannen van de regering te toetsen. Het zou echter ook de relatie tussen de coalitiepartijen en het kabinet vertroebelen.

Duivel in details

De wetgeving van het kabinet is gebaseerd op een raamwerk van het coalitieakkoord dat door de vier partijen is opgesteld, maar het is aan de ministers om de details in te vullen. En de ruzie over de opmerkingen van Van Vroonhoven liet zien hoe de duivel waarschijnlijk schuilt in de interpretatie van de details door de partijen.

Tijdens het inauguratiedebat van de nieuwe regering in juli viel Wilders premier Dick Schoof aan en noemde hem een ​​‘natte deken’ omdat hij twee PVV-ministers niet had verdedigd tegen beschuldigingen van racisme.

Wilders uitte ook felle kritiek op Schoof tijdens het recente bezoek van de premier aan Oekraïne. Hij vroeg Schoof aan de socialemediasite X of hij “de corruptie daar ter sprake had gebracht of alleen maar geld had meegebracht”.

Caroline van der Plas, fractievoorzitter van de boerenpartij BBB, zei vorige week dat zij overweegt om af te treden als het kabinet doorgaat met de plannen om de veestapel te verkleinen, omdat Nederland de Europese normen voor mest overschrijdt.

Opmerkelijk is dat de minister die verantwoordelijk is voor het plan, Femke Wiersma, is aangesteld door het BBB, dat is ontstaan ​​uit de protestbeweging tegen de opkoopregeling voor boeren van het vorige kabinet.

Strikt asielbeleid

Het begrotingsdebat zal waarschijnlijk worden gedomineerd door plannen voor het ‘strengste asielbeleid ooit’, met inbegrip van een bevriezing van asielaanvragen, strengere regels voor gezinshereniging van vluchtelingen, snellere uitzettingsprocedures en een voorgesteld afzien van EU-migratiequota.

Juridische experts hebben vraagtekens gezet bij het voornemen van het kabinet om een ​​crisis in het asielstelsel uit te roepen. De problemen worden namelijk vooral veroorzaakt door een tekort aan huisvesting en niet door een toestroom van asielzoekers als gevolg van oorlog, de pest of een natuurramp.

Frans Timmermans, leider van de grootste oppositiepartij GroenLinks-PvdA, heeft benadrukt dat zijn partij niet tegen strengere asielregels is “zolang je je maar aan de wet houdt”.

Maar hij betoogde dat de rechtse regering het probleem zal verergeren door de zogenaamde ‘spreidingswet’ af te schaffen, die vereist dat elke lokale overheid een evenredig aantal vluchtelingen moet huisvesten om de knelpunten te verlichten.

“De feiten zijn dat het aantal asielaanvragen daalt en dat al een tijdje zo is”, zei hij .

Bezuinigingen

Timmermans zal naar verwachting ook kritiek leveren op de bezuinigingen van het kabinet van € 1,9 miljard, waaronder € 430 miljoen voor onderwijs, cultuur, wetenschap en sport. Ook de cultuur- en sportsector heeft hard gelobbyd tegen de bezuinigingen, waarbij de laatste aanvoerde dat ze het recente succes van Nederland op de Olympische Spelen ondermijnen.

Ook GL-PvdA en de SP vinden dat de anti-armoedestrategie van de overheid niet ver genoeg gaat en vergelijken deze met de 'snoepjes' die bedrijven moeten geven om investeringen in publieke diensten zoals gezondheidszorg te stimuleren.

Ook zullen ze bij het kabinet aandringen op een btw-verhoging op boeken, theatertickets en lidmaatschappen van sportclubs. Volgens hen zou dit de vooruitgang in het onderwijs belemmeren.

Ook rechtse oppositiepartijen, waaronder het CDA, uiten kritiek op een aantal bezuinigingen, zoals de afschaffing van de regeling maatschappelijke diensttijd voor  jongeren .

Ze hopen de steun te winnen van Van Vroonhoven, die onlangs zei dat “inbreng vanuit de samenleving belangrijk is” voor NSC.

Er zijn nog veel wetgevingsgebieden die nader uitgewerkt moeten worden, zoals een programma van bezuinigingen op de gezondheidszorg en voorgestelde hervormingen van de arbeidsmarkt, waaronder plannen om de bescherming van uitgebuite arbeidsmigranten te versterken.

Het begrotingsdebat is een eerste test van het vermogen van het kabinet om de intensieve kritiek van zowel de coalitie als de oppositie te weerstaan. Ook wordt het getest of de partijen in het parlement allianties kunnen vormen om plannen waartegen ze zich verzetten, te blokkeren.