Volg ons op Facebook

Walaw

Economie

Analyse toont aan dat er sprake is van ‘klassenjustitie’ op basis van achtergrond en opleiding

Thursday 10 - 09:00

Zoom

Mensen die een misdrijf plegen, maar buitenlandse roots hebben en geen universitaire opleiding hebben, lopen drie keer zoveel kans om veroordeeld te worden tot een gevangenisstraf dan autochtone Nederlanders met een universitaire opleiding die verdacht worden van hetzelfde misdrijf. Dat blijkt uit een analyse van CBS-cijfers door de NOS en het onderzoeksjournalistieke platform Investico .

De NOS en Investico bekeken 1,2 miljoen uitspraken van officieren van justitie, een half miljoen uitspraken van rechters en 200.000 vonnissen in zaken variërend van zakkenrollen tot mishandeling en moord.

Uit de analyse bleek dat buitenlandse roots leiden tot meer vervolgingen, meer veroordelingen en meer gevangenisstraffen. Mensen met een migratieachtergrond hebben 23% kans om in de gevangenis te belanden, vergeleken met slechts 8,3% voor de universitair opgeleide etnische Nederlanders.

Rechters lieten zich meestal leiden door het opleidingsniveau van de verdachte, maar ook de achtergrond speelde een rol bij de strafmaat. De cijfers houden geen rekening met eerdere veroordelingen van een verdachte, wat zou resulteren in een hogere straf.

Het is de eerste keer dat de ongelijke behandeling door de rechter wordt onderzocht. Naast de analyse van de CBS-cijfers spraken NOS en Investico ook met officieren van justitie, rechters en advocaten. Velen in de rechterlijke macht zeiden dat rechters bij het opleggen van straffen rekening houden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte.

Woordvoerder Jacco Janssen van de rechtbank zei dat de rechter kijkt naar het werk, de leefomstandigheden en de relaties van een verdachte. "Als het aankomt op de beslissing tussen taakstraf en een gevangenisstraf en mensen een baan hebben, zal de rechter proberen de baan te redden. Als ze dat niet doen, wordt het alleen maar erger en dat is niet goed voor de maatschappij", zei hij.

Advocaten stellen het proces ter discussie en zeggen dat mensen die naar de gevangenis worden gestuurd nog meer benadeeld zullen worden. "Ze komen niet in aanmerking voor een verklaring van goed gedrag en ze zullen bij elke stap verantwoording moeten afleggen over hun tijd in de gevangenis, of het nu gaat om een sollicitatiegesprek of om in aanmerking te komen voor huisvesting," aldus advocaat Milan van Hulst.

De Raad voor de Rechtspraak, die de rechters vertegenwoordigt, stelt in een schriftelijke reactie dat rechters niet altijd in staat zijn om te voorkomen dat “onbewuste vooroordelen” hun beslissingen beïnvloeden, maar dat dit een “valkuil” is waar voortdurend “over wordt nagedacht”.

“Het is aan de rechters om te bepalen wat een passende straf is, met het beste effect op de dader en de maatschappij. Discriminatie of klassenjustitie is in strijd met de principes van rechtvaardigheid. Elke verdachte heeft recht op een eerlijk proces,” aldus de raad.

De raad zei ook dat de resultaten van de analyse overeenkomen met bevindingen uit eerdere onderzoeken.

Het Openbaar Ministerie reageerde niet op de bevindingen, maar stelde dat “straf geen kwestie is van berekeningen of statistieken, maar gebaseerd is op evenwicht en praktisch inzicht.”

Het ministerie van Justitie meldde dat zijn onderzoeksafdeling WODC onlangs een onderzoek is gestart naar de oververtegenwoordiging van mensen met buitenlandse roots in strafzaken. Hierbij wordt onder meer rekening gehouden met vooroordelen op basis van de sociaaleconomische omstandigheden van een verdachte.