De Nieuwe Wereldorde werkt niet voor Geert Wilders

De Nederlandse extreemrechtse leider Geert Wilders wordt buitenspel gezet door geopolitieke ontwikkelingen elders, schrijft journalist Gordon Darroch.

Nog maar drie weken geleden leek Geert Wilders een rol te spelen. Donald Trump was terug in het Witte Huis en verspilde, samen met zijn rechtgeaarde rechterhand Elon Musk, geen tijd met het bombarderen van het staatsapparaat, met name de internationale ontwikkelingshulp, op een manier waar de leider van de Freedom Party alleen maar van kon dromen.

Wilders zelf was net terug van een conferentie van Europese nativistische partijen in Madrid, georganiseerd door de Hongaarse premier Viktor Orbán, waar hij Donald Trump prees als de leider van een wereldwijde revolutie tegen de “extremistische agenda van woke left”. “Nu president Trump een gouden tijdperk voor Amerika inluidt, moeten we onszelf afvragen: zijn we bereid hetzelfde te doen in Europa?” vroeg Wilders.

Tegen het einde van de week had JD Vance monden op het hele continent doen openvallen met zijn toespraak op de veiligheidsconferentie in München, waarin hij Europese regeringen berispte omdat ze “de dreiging van binnenuit: de terugtrekking van Europa uit enkele van haar meest fundamentele waarden” negeerden. Waarden die, volgens Vance, werden ondermijnd door massale migratie.

Het was muziek in de oren van Wilders, die tegelijkertijd een ongebruikelijk lange tweet plaatste waarin hij sprak over “links-liberale woke decadentie” en beweerde: “we hebben de radicale islam niet gestopt, maar gekweekt”.

Maar de toespraak van Vance bleek op andere manieren een keerpunt te zijn. Het was het moment waarop de leiders van Europa de ongemakkelijke waarheid moesten slikken dat de Verenigde Staten niet langer een betrouwbare partner waren in de wereldwijde veiligheid. De week erna ontmoette Trumps minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, zijn Russische ambtgenoot, Sergei Lavrov, om niet alleen het beëindigen van de oorlog in Oekraïne te bespreken, maar ook het herstellen van diplomatieke betrekkingen en investeringsmogelijkheden.

En twee weken later onderwierpen Trump en Vance de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy aan een verbale overval in het Oval Office met een reeks aanvallende teksten die net zo goed tijdens een wodkacocktail in het Kremlin hadden kunnen worden uitgesproken.

De toespraak van Vance was bedoeld om in te spelen op de angst in heel Europa over massamigratie die de steun voor extreemrechtse en extreemrechtse partijen in recente verkiezingen heeft aangewakkerd. Maar zijn acties richting Zelenskyy hebben geopolitieke veiligheid bovenaan de politieke agenda gezet ten koste van migratie.

Schaamteloze inmenging

Binnen enkele uren nadat hij was bevestigd als de gekozen bondskanselier van Duitsland, vertelde Friedrich Merz in een televisiedebat dat de inmenging van Washington in de verkiezingen in zijn land “niet minder dramatisch en drastisch, en uiteindelijk schaamteloos, was dan wat we vanuit Moskou hebben gezien.”

Hij zei dat zijn hoogste prioriteit, vóór migratie, was om ervoor te zorgen dat Europa "onafhankelijkheid" bereikte van Amerikaanse veiligheidsgaranties. En hij viel de extreemrechtse Alternative für Deutschland aan, en vertelde haar leider, Alice Weidel, dat haar partij geen oplossingen had voor de problemen van Duitsland en "verheugd" was toen die problemen verergerden.

Het was het soort taal waar centrumrechtse politici tot nu toe voor terugdeinsden uit angst om het debat verder te polariseren. Nog maar een maand geleden werd Merz breed bekritiseerd omdat hij de steun van de AfD zocht om een ​​nieuwe, strenge migratiewet door het parlement te loodsen. Zijn verandering van toon benadrukte hoe Europese geesten zich nu, dankzij Trump en Vance, volledig concentreren op de dreiging van buitenaf.

Op 24 februari 2025, de derde verjaardag van de Russische invasie, deden de Verenigde Staten afstand van hun rol als hoeder van de wereldvrede. Ze stemden toen tegen een Oekraïense resolutie bij de Verenigde Naties waarin werd opgeroepen tot de terugtrekking van Russische troepen.

Het keerde de Europese democratie de rug toe en stond aan de zijde van enkele van 's werelds meest beruchte en moorddadige dictaturen: Eritrea, Noord-Korea, Wit-Rusland, Soedan en natuurlijk Rusland zelf. Na de monsterlijke aanval op Zelenkyy in Washington zei Kaja Kallas, de chef buitenlandse zaken van de Europese Unie, dat Europeanen het leiderschapszwarte gat dat in Washington was ontstaan, moesten compenseren: "Vandaag werd het duidelijk dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft."

Slecht nieuws voor Wilders

Dit is allemaal slecht nieuws voor Geert Wilders, simpelweg omdat migratie niet langer het dominante politieke thema is. Het probleem met een one-issuepartij is dat wanneer je stokpaardje niet langer voorop staat bij de kiezers, je achter schaduwen aan blijft jagen.

Opiniepeilingen laten zien dat de steun voor de PVV afneemt, hoewel de partij nog steeds een gezonde voorsprong heeft en haar coalitiepartners het niet beter doen. Maar de 37 zetels die Wilders in november 2023 won, zitten nu aan de bovenkant van de voorspellingen.

Geopolitiek is, om het zachtjes uit te drukken, niet de sterkste kant van Geert Wilders. De PVV-leider is er sinds het begin van de invasie in 2022 niet in geslaagd een coherent standpunt over Oekraïne te formuleren. Misschien met het oog op het feit dat Nederland meer burgers heeft verloren aan Russische agressie in Oekraïne dan enig ander land, afgezien van Oekraïne zelf, liet hij zijn eerdere steun aan Poetin varen en beschreef hij de oorlog als een illegale invasie, terwijl hij erop aandrong dat militaire steun tot een minimum beperkt zou blijven.

Terugtrekken

Even here he has frequently had to backtrack, partly because the Dutch government’s coalition agreement includes a firm commitment to keep supporting Zelenskyy, but also because PVV voters are out of step with wider Dutch public opinion. He knows that breaking the coalition over Ukraine would put him in a weak position going into another election.

There is also the risk for Wilders that his stance on Ukraine will put him outside the circle of Trumpist true believers. In the turf war on the Dutch far right, Forum voor Democratie’s unstinting support for Russia was one of the factors that allowed the PVV to regain the upper hand after 2019.

Wilders is clearly wary of making the same mistake. He tweeted just one message of support for AfD during the German election campaign and restricted his congratulations to five words, three of which were “Alice Weidel” and “AfD”. In general, the more explicitly Putinist a party is, the more muted Wilders’ support for it, though he makes an exception for his longstanding friend, Viktor Orbán.

Asylum

The war in Ukraine has had another unintended consequence for Wilders: since the collapse of Bashar Al-Assad’s dictatorship in Syria, which depended on Russian military support, the number of Syrians fleeing to Europe has fallen sharply, putting a potential spanner in the works of his efforts to declare an asylum crisis.

“The world is changing rapidly before our eyes,” Wilders said at the start of his speech in Madrid. So fast, in fact, that by the time the next election comes round he may find reality has run away from him.