Ethische vragen doen twijfel rijzen over de hoop van Plasterk om premier te worden

De kansen dat oud-minister Ronald Plasterk de volgende Nederlandse premier zou worden, namen dit weekend af, omdat er twijfels ontstonden over zijn geschiktheid voor de rol.

Ervaren probleemoplosser Johan Remkes zei dat ethische kwesties rond Plasterks patentering van een kankermedicijn “buitengewoon moeilijk” waren in de context van zijn benoeming. “Ik zou mijn eigen conclusies trekken”, zegt Remkes tegen tv-programma WNL op Zondag.

Dilan Yesilgöz, leider van de VVD, een van de vier rechtse partijen die vorige week overeenkwamen een volgend kabinet te vormen, zei dat het aan de “grootste partij” was om met een kandidaat naar voren te komen die kon rekenen op de “steun van de rest".

De 67-jarige Plasterk is niet formeel voorgesteld als premier, maar wordt gezien als de eerste keuze van Geert Wilders, wiens PVV-partij de grootste van het kwartet is.

Als microbioloog van opleiding zette hij, nadat hij in 2017 de politiek verliet, een biotechbedrijf op dat in samenwerking met het Amsterdamse UMC een vaccin tegen kanker ontwikkelde.

Plasterk claimde de patentrechten op het medicijn voor zijn bedrijf Frame Therapeutics, dat hij vervolgens voor 32 miljoen euro verkocht aan het Duitse farmaceutische bedrijf CureVac. Het UMC startte vorig jaar een onderzoek naar de vraag of Plasterk ethische regels heeft overtreden door te beweren de enige vernieuwer te zijn.

Het probleem zou opnieuw aan de oppervlakte kunnen komen nu CureVac licentierechten heeft aangevraagd in de Verenigde Staten, waar onvolledige aanvragen ertoe kunnen leiden dat een patent ongeldig wordt verklaard.

Mogelijke juridische claims

Als Amerikaanse toezichthouders oordelen dat Plasterk zijn mede-ontwikkelaars ten onrechte uit de applicatie heeft weggelaten, kan dat tot juridische claims tegen hem leiden, zegt octrooispecialist Koos Rasser tegen NRC .

De Amsterdamse advocaat Henri Sarolea heeft vorige week een aanklacht ingediend tegen Plasterk wegens documentaire fraude nadat hij zijn bedrijf in 2022 als micro-onderneming had geregistreerd, het jaar waarin hij het aan CureVac verkocht.

Plasterk zegt in een reactie dat eventuele onjuistheden in de jaarverslagen van het bedrijf “onopzettelijk” zijn gemaakt, terwijl de patentaanvraag in de Verenigde Staten de verantwoordelijkheid was van CureVac.

“De voormalig directeur van het AMC [nu het UMC] en AMC-onderzoeker Jan Koster en ik besloten zes jaar geleden dat ik de uitvinder was van deze patentaanvraag”, zegt hij.

Minister van Arbeid

Plasterk was namens de Partij van de Arbeid (PvdA) minister van Onderwijs en Binnenlandse Zaken in twee kabinetten. Sinds hij de politiek heeft verlaten, is hij een uitgesproken criticus geworden van zijn voormalige collega's als columnist voor de Telegraaf, een populaire rechtse krant.

Wilders benoemde hem in december tot leider van de eerste onderhandelingsronde. Maar de gesprekken eindigden op een zure toon toen Pieter Omtzigt, leider van de NSC-partij, Plasterk beschuldigde van het achterhouden van cruciale financiële documenten en naar buiten liep.

Plasterk vertelde de parlementsleden in het daaropvolgende debat dat Omtzigt zijn door de overheid uitgegeven limousine had geleend om naar een hotel te reizen om journalisten te informeren over de redenen voor zijn vertrek, zonder Plasterk op de hoogte te stellen van de reden.

De oud-minister bood vorige week via een in de Telegraaf gepubliceerde brief zijn excuses aan bij Omtzigt, een zet die door Johan Remkes als ‘volkomen dom’ werd veroordeeld.

Woensdag debatteren Kamerleden over het voorlopige regeerakkoord dat de vier partijen – PVV, VVD, NSC en boerenpartij BBB – hebben opgesteld.

De laatste fase van de onderhandelingen, wanneer ministers worden benoemd, wordt doorgaans voorgezeten door de toekomstige premier, maar bij gebrek aan een kandidaat heeft Richard van Zwol, een van de hoofdonderhandelaars uit de vorige ronde, ermee ingestemd aan te blijven.