Natuurlijke historie: 30 jaar oud Amsterdams meerkoetennest gaat de wereld over

Een leeg vogelnest dat in 2021 in Amsterdam werd gespot, is wereldberoemd geworden en trekt de aandacht van The Guardian, The New York Times, National Geographic en andere publicaties vanwege de historische waarde.

Het nest werd geleidelijk gebouwd door meerdere generaties meerkoeten tussen begin jaren 1990 en begin jaren 2020 en dient als een tijdcapsule voor meer dan drie decennia aan Amsterdamse geschiedenis. Het werd ontdekt op een gracht voor het Allard Pierson Museum of Antiquities.

“De plaatsing van het nest is briljant,” vertelde Auke-Florian Hiemstra, promovendus bij het Naturalis Biodiversity Center, aan Dutch News. “Als meerkoeten een archeologisch nest als dit gaan maken, waar kan dat dan beter dan voor een archeologisch museum? Het is net een minimuseum vol met 30 jaar aan menselijke artefacten.”

Hiemstra bestudeert al jaren hoe wilde dieren zich aanpassen aan stedelijke omgevingen en is een van de auteurs van een paper over het nest, die is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Ecology. Hij is betrokken geweest bij andere onderzoeksprojecten die internationale krantenkoppen hebben gehaald, waaronder een vis die tijdens de Covid-pandemie in een rubberen handschoen werd gevangen en vogels die ironisch genoeg anti-vogelpinnen in hun nesten gebruiken.

Het Amsterdamse nest bevat meer dan 600 door de mens gemaakte objecten, waaronder een Mars-reepverpakking ter promotie van het WK van 1994 en een ticket voor het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Veel van de inhoud is afkomstig van McDonalds en omvatte verschillende bakjes fritessaus en een McChicken-doos die dateert uit het midden van de jaren 90.

Het bestuderen van het nest werd zowel een archeologisch als een geologisch project toen Hiemstra en zijn collega's door de lagen ervan groeven. Ze ontdekten ook een melkcontainer met een precieze datum- en tijdstempel en een dikke laag bestaande uit Covid-gerelateerde items zoals gezichtsmaskers.

Meerkoeten zijn watervogels en hergebruiken zelden hun nesten. Ze vallen meestal binnen enkele weken na afloop van het broedseizoen uit elkaar, omdat ze zijn gemaakt van gras en soortgelijke vegetatie. Al het afval in dit nest betekende dat het herhaaldelijk kon worden gebruikt in de loop van meerdere decennia.

"Als je een meerkoet bent en je nest is gemaakt van plastic, kun je het jaar daarop terugkomen en staat het er nog steeds," zei Hiemstra. "Je kunt er gewoon wat nieuwe dingen bovenop doen, omdat de fundering nog steeds stabiel is. Het bespaart echt tijd, dus je hebt meer tijd om je territorium te verdedigen en andere meerkoeten te bestrijden."

Er zijn echter ook nadelen. Oude nesten trekken vaak parasieten aan. Vuilnisachtige gezichtsmaskers bevatten elastiek waar vogels en hun kuikens ook in verstrikt kunnen raken.

Volgens Hiemstra valt er nog veel te leren over de manier waarop met name meerkoeten zich aanpassen aan het leven in de stad en of ze hun bouwtips doorgeven aan volgende generaties.

"Als een meerkoet in een 'plastic nest' als dit wordt geboren en het enige nest dat hij kent vol zit met Covid-maskers, Snicker-wikkels en soortgelijke dingen, is dat een triest beeld van de wereld die hij krijgt", zei hij. "Maar we weten niet zeker of een meerkoet die in een plastic nest wordt geboren, eerder geneigd is om zelf een plastic nest te bouwen."

Hij merkte ook op dat het voor koeten die in steden als Amsterdam leven bijna onmogelijk is om nesten te bouwen met alleen natuurlijke materialen. Veel van hen moeten door de mens gemaakte objecten toevoegen, meestal afval.

Een echt museumstuk

Het nest wordt verplaatst naar het Museon-Omniversum in Den Haag en zal daar binnenkort voor het publiek te zien zijn als onderdeel van de vaste collectie.

“Geschiedenis wordt niet alleen door mensen geschreven,” schreven Hiemstra en zijn collega’s in het onderzoeksartikel. “Ook de natuur houdt de score bij.”