Statiegeldsysteem moet beter, inspectie dreigt met dwangsommen van ruim 300 miljoen

Er dreigen dwangsommen van ruim 300 miljoen euro voor drankproducenten als ze niet snel met verbeteringen komen voor het inzamelen van plastic flesjes. Dat heeft de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) vandaag laten weten aan Verpact, de organisatie die namens de producenten verantwoordelijk is voor de inzameling.

De inzameling lag de afgelopen twee jaar ver onder de wettelijke doelstelling van 90 procent. Volgens de ILT moet Verpact het voor consumenten "aantrekkelijker en makkelijker" maken om de statiegeldflessen in te leveren. Op die manier moet worden voorkomen dat ze in het zwerfafval belanden.

Meer inzamelpunten

Belangrijk daarvoor is dat er meer inleverpunten komen waar mensen hun statiegeld terugkrijgen. "Verpact gaf zelf aan dat er bij de invoering van statiegeld op plastic flesjes per 1 juli 2021 eigenlijk 12.000 betaalde inleverpunten nodig zouden zijn", aldus Rob van Alphen van de ILT. "Maar ze zijn pas begin vorig jaar begonnen met de uitbreiding."

Uiteindelijk waren er slechts 4140 betaalde inleverpunten in 2023. Per 2027 moeten dat er ten minste 9400 zijn, anders volgt een dwangsom van maximaal 135 miljoen euro. Ook moeten de inleverpunten veel makkelijker te vinden zijn via een website of app.

Volgens Van Alphen was het beter geweest als in de statiegeldwetgeving een innameplicht was opgenomen voor alle verkooppunten van plastic flesjes. "Dat zat wel in de conceptwetgeving, maar dat is eruit gehaald."

Hoger statiegeld

Een andere knop waar volgens de ILT aan gedraaid moet worden, is de hoogte van het statiegeld. "Uit onderzoek dat Verpact vorig jaar liet doen, blijkt dat een hoger statiegeldbedrag een grote stimulans is om meer plastic flesjes in te leveren", zegt Van Alphen.

Eerder wilde de inspectie een verhoging naar 50 eurocent, maar dat bedrag laat de ILT nu los vanwege "nieuwe inzichten". Verpact moet de komende maanden een onderzoek doen naar een ideale hoogte van het statiegeld.

Verder moet de producentenorganisatie vóór begin oktober onderzoeken of het digitaal terugbetalen van statiegeld via bijvoorbeeld een tikkie een barrière vormt om flesjes in te leveren. Dat gebeurt nu bij veel innamepunten buiten de supermarkten, zoals op treinstations en vliegvelden. Gevolg is dat mensen zonder Nederlandse bankrekening, zoals toeristen, geen statiegeld terugkrijgen.

'Grote ergernis'

Ook het inleveren van beschadigde flessen moet beter. Nu worden die vaak niet geaccepteerd in statiegeldmachines, een "grote ergernis van de consument", aldus de ILT. De producenten moeten voor november oplossingen aandragen, zoals het handmatig innemen van flesjes.

Als Verpact niet op tijd aan alle eisen voldoet, volgen dwangsommen die kunnen oplopen tot 305 miljoen euro. De dreigende boetes gelden alleen voor plastic flesjes. Het statiegeld op blikjes is pas vorig jaar ingevoerd.

Daar geldt de wettelijke inzamelplicht van 90 procent voor het eerst over 2024. De inpspectie verwacht wel dat de verbeteringen bij de inzameling van plastic flesjes ook positieve gevolgen heeft voor de inzameling van blikjes.

'Fluwelen handschoenen'

Actiegroep Fair Resource Foundation is blij dat de ILT maatregelen neemt. "Alleen gaat het met fluwelen handschoenen", zegt voorzitter Robbert van Duin. "Wij hadden liever gezien dat het aantal innamepunten veel sneller omhoog zou gaan." Verder mist hij een uitbreiding van de statiegeldverplichting naar plastic sap- en zuivelflesjes. "Die maken 16 procent uit van alle plastic flesjes."

Ook zwerfafvalexpert Dirk Groot vindt dat belangrijk. Daarnaast moet de inspectie erop toezien dat de etiketten vast blijven zitten aan de plastic flesjes, aldus Groot. Vier op de tien die hij terugvindt in het zwerfafval heeft geen etiket en dus geen waarde meer.

Verpact laat weten de inhoud van de lasten onder dwangsom te bestuderen. Eind dit jaar wordt de inzameling van statiegeld geëvalueerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.